ตานขโมย ๑

Glossocarya longiflora H. R. Fletcher

ไม้เถาเนื้อแข็ง กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม ขอบเหลี่ยมมน มีร่องตามยาว มีขนสีน้ำตาลแดงประปรายถึงหนาแน่น ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง คล้ายช่อเชิงหลั่น ออกที่ปลายกิ่ง ดอกสีขาว กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอกมีขน ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก เมล็ดขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

ตานขโมยชนิดนี้เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม ขอบเหลี่ยมมน มีร่องตามยาว ๔ ร่องมีขนสีน้ำตาลแดงประปรายถึงหนาแน่น กิ่งแก่เกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปรี กว้าง ๕-๗ ซม. ยาว ๖-๙ ซม. ปลายแหลมหรือมนกลม โคนมนหรือกึ่งรูปหัวใจ ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนเกือบเกลี้ยง ด้านล่างมีขนสั้นนุ่มสีเหลืองอมน้ำตาลหนาแน่นและต่อมสีน้ำตาลแดงประปราย เส้นกลางใบนูนเล็กน้อยทางด้านบน นูนเด่นชัดทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๔-๗ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๐.๕-๑ ซม. เป็นร่องทางด้านบน มีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลหนาแน่น

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง คล้ายช่อเชิงหลั่น ออกที่ปลายกิ่ง ยาว ๓-๘ ซม. กว้าง ๖-๑๐ ซม. ก้านช่อดอกรูปทรงกระบอก ยาวได้ถึง ๗ ซม. ก้านและแกนช่อดอกมีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงหนาแน่น ใบประดับรูปใบหอกกลับ ยาว ๔-๕ ซม. คล้ายใบแต่มีขนาดเล็กกว่ามาก ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนสั้นนุ่ม ใบประดับย่อยรูปแถบหรือรูปใบหอกกลับ ยาว ๑-๓ มม. ก้านดอกสั้นมากหรือไร้ก้าน ดอกเล็กจำนวนมาก สีขาว กลีบเลี้ยงยาว ๓-๓.๕ มม. โคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็นแฉกเล็ก ๕ แฉก ขนาดเท่ากัน มีสันหลักตามยาว ๕ สันตามแฉก และสันรองตามยาว ๕ สันระหว่างแฉก ด้านนอกมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ด้านในเกลี้ยง กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาวประมาณ ๑ ซม. ด้านนอกมีขนยาวและต่อมสีเหลืองประปราย ด้านในเกลี้ยง ปลายหลอดแยกเป็น ๕ แฉก ไม่เท่ากัน แยกเป็น ๒ ซีก ซีกบน ๑ แฉก มีขนาดใหญ่สุด รูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ยาว ๒-๔ มม. กว้าง ๒.๕-๓ มม. ปลายมนกลม ขอบเป็นคลื่น ซีกล่าง ๔ แฉก รูปขอบขนาน กว้าง ๑.๕-๒ มม. ยาว ๒.๕-๓ มม. ปลายมนกลม ขอบเป็นคลื่นหรือเรียบ ด้านนอกแฉกมีขนยาวหนาแน่น ด้านในเกลี้ยง เกสรเพศผู้ ๔ เกสร ติดที่ปากหลอดกลีบดอก ยาวไม่เท่ากัน ก้านชูอับเรณูเรียวยาว ยาวประมาณ ๒ ซม. เกลี้ยง อับเรณูรูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๑ มม. ติดที่ฐาน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ มม. ปลายมีขน มี ๔ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยาว ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๒ แฉก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก กว้าง ๒-๒.๕ มม. ยาว ๖-๙ มม. ปลายมนกลม ผิวมีขนยาวและมีต่อมสีขาวอมเหลืองกระจายทั่วไป เมล็ดขนาดเล็ก ยาว ๕-๗ มม. มีจำนวนมาก

 ตานขโมยเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ทางภาคกลาง พบตามเขาหินปูน ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางประมาณ ๑๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงธันวาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตานขโมย ๑
ชื่อวิทยาศาสตร์
Glossocarya longiflora H. R. Fletcher
ชื่อสกุล
Glossocarya
คำระบุชนิด
longiflora
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Fletcher, Harold Roy
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1907-1978)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.สมราน สุดดี